Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι ένας κακοήθης όγκος που προσβάλλει τη μία ή και τις δύο ωοθήκες του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Περίπου 240.000 νέα περιστατικά καρκίνου των ωοθηκών εμφανίζονται ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι διαγιγνώσκονται 900 περιστατικά το χρόνο. Είναι ο 7ος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες παγκοσμίως, ενώ αποτελεί την 6η πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο στην Ευρώπη. Ο καρκίνος των ωοθηκών έχει τη μεγαλύτερη θνησιμότητα από όλους τους γυναικολογικούς καρκίνους παγκοσμίως.

 

Τύποι Καρκίνου των Ωοθηκών

Ο επιθηλιακός καρκίνος των ωοθηκών είναι ο πιο κοινός τύπος καρκίνου των ωοθηκών. Αυτός ο τύπος καρκίνου των ωοθηκών ξεκινά από τα επιθηλιακά κύτταρα που βρίσκονται στο επιφανειακό στρώμα που καλύπτει την ωοθήκη. Υπάρχουν διάφοροι τύποι επιθηλιακού καρκίνου των ωοθηκών:

• Ο ορώδης επιθηλιακός καρκίνος των ωοθηκών είναι ο πιο κοινός τύπος. Αφού ο όγκος εξεταστεί στο μικροσκόπιο, διαβαθμίζεται ανάλογα με το κατα πόσο τα κύτταρα του όγκου μοιάζουν με αυτά του φυσιολογικού ιστού.
• Ο ενδομητριοειδής  καρκίνος των ωοθηκών  είναι ο δεύτερος πιο κοινός τύπος επιθηλιακού καρκίνου των ωοθηκών. Συνδέεται αρκετά συχνά με περιπτώσεις ενδομητρίωσης. Οι περισσότεροι ενδομητριοειδείς καρκίνοι διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο και αποτελούνται από κύτταρα χαμηλού κακοήθους δυναμικού.
• Ο διαυγοκυτταρικός καρκίνος των ωοθηκών δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος και μπορεί και αυτός να συνδέεται με περιπτώσεις ενδομητρίωσης.. Το όνομά του προέρχεται από το γεγονός ότι πολλά από τα διηθημένα κύτταρα φαίνονται διαυγή (κενά) όταν εξετάζονται στο μικροσκόπιο.
• Ο βλεννώδης καρκίνος των ωοθηκών είναι σπάνιος, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις είναι δύσκολο να διαγνωστεί. Ωστόσο, οι βλεννώδεις όγκοι σε αρκετές περιπτώσεις έχουν καλοήθη βιολογική συμπεριφορά.

Ο μη επιθηλιακός καρκίνος των ωοθηκών αναπτύσσεται στα γεννητικά αναπαραγωγικά κύτταρα ή στα κύτταρα του συνδετικού ιστού που βρίσκονται γύρω από την ωοθήκη. Τύποι μη επιθηλιακού καρκίνου των ωοθηκών είναι:

• Ο όγκος εκ γεννητικών κυττάρων, ο οποίος αναπτύσσεται στα κύτταρα των ωοθηκών τα οποία στη συνέχεια προορίζονται να εξελιχθούν σε ωάρια. Είναι σπάνιος και συνήθως επηρεάζει κορίτσια και νεαρές γυναίκες μέχρι την ηλικία των 30 ετών.
• Ο όγκος γεννητικής ταινίας (στρώματος) είναι μια σπάνια μορφή καρκίνου των ωοθηκών (5% των περιπτώσεων). Ξεκινά στο στρώμα ή στις σεξουαλικές χορδές, τους συνδετικούς ιστούς δηλαδή, που βρίσκονται στην ωοθήκη.

Εκτός των προαναφερθέντων τύπων καρκίνου των ωοθηκών, υπάρχουν και οι όγκοι οριακής κακοήθειας. Πρόκειται για μορφές επιθηλιακών όγκων αβέβαιης βιολογικής συμπεριφοράς με χαμηλό κακόηθες δυναμικό και μεταστατική δραστηριότητα. Εμφανίζονται συνήθως σε νέες γυναίκες, είναι ασυμπτωματικοί ή τείνουν να παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα με τον επιθετικό καρκίνο των ωοθηκών.

 

Αίτια και παράγοντες κινδύνου

Οι σημαντικότεροι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση του καρκίνου των ωοθηκών είναι:

Α. Ηλικία: Όπως συμβαίνει με τους περισσότερους καρκίνους, ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών αυξάνεται με την ηλικία. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος εντοπίζεται σε άτομα ηλικίας μεταξύ 75 και 79 ετών.

Β. Γονιδιακές Μεταλλάξεις των BRCA1 και BRCA2: Μεταξύ 5-15% των διαγνώσεων καρκίνων των ωοθηκών προκαλούνται από κληρονομούμενες γονιδιακές μεταλλάξεις. Η ύπαρξη συγγενών με καρκίνο των ωοθηκών δεν σημαίνει απαραίτητα ότι φέρετε την παθογόνο μετάλλαξη ακόμα και αν νοσήσετε, καθώς είναι πολύ πιθανό οι όγκοι να έχουν εμφανιστεί τυχαία. Όμως, γυναίκες με μητέρα ή αδερφή που έχει διαγνωστεί με καρκίνο των ωοθηκών, έχουν περίπου 3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης για καρκίνο των ωοθηκών σε σύγκριση με γυναίκες χωρίς οικογενειακό ιστορικό.

Εάν ανησυχείτε για το οικογενειακό σας ιστορικό, μιλήστε με τον γιατρό σας. Η γενετική συμβουλευτική και ο γονιδιακός έλεγχος είναι πιθανό να σας δώσουν τις απαντήσεις που αναζητείτε.

Γ. Το ατομικό ιατρικό ιστορικό ενδομητρίωσης
Δ. Το ατομικό ιατρικό ιστορικό καρκίνου του μαστού
Ε. Η λήψη Θεραπείας Ορμονικής Αποκατάστασης
ΣΤ. Η παχυσαρκία
Ζ. Το κάπνισμα
Η. Η έλλειψη ισορροπημένης διατροφής και άσκησης
Θ. Η έκθεση σε αμίαντο
Ι. Η εγκυμοσύνη και ο τοκετός σε μεγάλη ηλικία

Με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών σχετίζεται η χρήση αντισυλληπτικών. Επίσης, στη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών, σύμφωνα με έρευνες, συμβάλλει η τεκνοποίηση και ο θηλασμός. Μάλιστα, ο κίνδυνος μειώνεται όσο περισσότερα παιδιά έχει μια γυναίκα.

 

Συμπτώματα Καρκίνου των Ωοθηκών

Ο καρκίνος των ωοθηκών μπορεί να εκδηλωθεί με μια ποικιλία συμπτωμάτων, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται:

• Ανορεξία ή πολύ γρήγορο αίσθημα πληρότητας
• Ασυνήθιστος πόνος στην κοιλιά ή στο κάτω μέρος της κοιλιάς που δεν υποχωρεί
• Φούσκωμα ή αύξηση του μεγέθους της κοιλιάς σας
• Συμπτώματα από το ουροποιητικό σύστημα, όπως συχνουρία ή επιτακτική ανάγκη για ούρηση
• Αιμορραγία ή ασυνήθιστες κολπικές εκκρίσεις μετά την εμμηνόπαυση
• Ανεξήγητη κούραση
• Μεγάλη απώλεια βάρους
• Αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου σας ή εμφάνιση συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, ειδικά μετά την ηλικία των 50 ετών

 

Σταδιοποίηση Καρκίνου των Ωοθηκών 

Με τη σταδιοποίηση οι γιατροί είναι σε θέση να αξιολογήσουν την έκταση του καρκίνου των ωοθηκών αλλά και να βγάλουν χρήσιμα συμπεράσματα για την πρόγνωση της ασθενούς, με άλλα λόγια την πιθανότητα ανάκαμψης ή υποτροπής.

Για τον καρκίνο των ωοθηκών χρησιμοποιείται το σύστημα σταδιοποίησης της Διεθνούς Ομοσπονδίας Γυναικολογίας και Μαιευτικής (International Federation of Gynecology and Obstetrics – FIGO). Αυτό το σύστημα βασίζεται στην εξάπλωση του όγκου από την αρχική του θέση στις ωοθήκες σε άλλους ιστούς  ή όργανα.

Στάδιο I: Ο όγκος εντοπίζεται στη μία ή και στις δύο ωοθήκες και δεν έχει επεκταθεί εκτός αυτών.

Στάδιο ΙΙ: Ο όγκος με αρχική εστία στη μία ή και στις δύο ωοθήκες, έχει εξαπλωθεί εκτός αυτών στα όργανα της πυέλου.

Στάδιο ΙΙΙ: Ο όγκος έχει εξαπλωθεί εκτός της πυέλου προς ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:

– Την περιτοναική κοιλότητα εκτός της πυέλου
– Τους λεμφαδένες στην περιοχή της πυέλου
– Την επιφάνεια (κάψα) του ήπατος
– Το λεπτό έντερο ή το επίπλουν

Στάδιο ΙV: Ο όγκος με αρχική εστία στη μία ή και στις δύο ωοθήκες έχει προκαλέσει

– Παρεγχυματική ηπατική μετάσταση
– Μετάσταση σε απομακρυσμένα όργανα
– Υπεζωκοτική κακοήθη συλλογή (υγρό γύρω από τους πνεύμονες που περιέχει κακοήθη κύτταρα)

 

Βαθμός Διαφοροποίησης (Grade) Καρκίνου των Ωοθηκών

Ο Βαθμός διαφοροποίησης (grade) δίνεται από τον παθολογοανατόμο στην έκθεσή του και αναφέρεται στην μικροσκοπική εικόνα του όγκου δηλώνοντας το βαθμό διαφοροποίησης των νεοπλασματικών κυττάρων και την ομοιότητά τους με τα υγιή κύτταρα των ωοθηκών. Ο βαθμός διαφοροποίησης παρέχει πληροφορίες σχετικά με τον ρυθμό με τον οποίο ο όγκος δύναται να εξαπλωθεί και το διηθητικό του δυναμικό.

Βαθμός 1: Τα νεοπλασματικά κύτταρα μοιάζουν πολύ με τα υγιή κύτταρα. Ονομάζονται επίσης χαμηλής κακοήθειας ή υψηλής διαφοροποίησης. Τα κύτταρα αυτά παρουσιάζουν αργή ανάπτυξη και είναι λιγότερο πιθανό να εξαπλωθούν σε άλλα όργανα.

Βαθμός 2: Τα καρκινικά κύτταρα έχουν αρκετά διαφορετική εικόνα συγκριτικά με τα υγιή κύτταρα και παρουσιάζουν αυξημένη δραστηριότητα σε σχέση με τα προηγούμενα. Οι όγκοι που αποτελούνται από τέτοιου είδους κύτταρα περιγράφονται ως μέτρια διαφοροποιημένοι.

Βαθμός 3: Τα καρκινικά κύτταρα φαίνονται πολύ διαφορετικά σε σχέση με τα υγιή κύτταρα. Πολλαπλασιάζονται ταχύτατα και είναι πιο πιθανό να μεθίστανται (να εξαπλώνονται σε άλλα όργανα). Εναλλακτικά, οι όγκοι που αποτελούνται από τέτοια κύτταρα ονομάζονται χαμηλά διαφοροποιημένοι.

 

Καρκίνος των Ωοθηκών και Γονιμότητα

Το πλάνο θεραπείας για τον καρκίνο των ωοθηκών καθορίζεται από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η νόσος, συνήθως όμως περιλαμβάνει τη χειρουργική αφαίρεση και των δύο ωοθηκών, των σαλπίγγων και της μήτρας. Ως εκ τούτου, μετά την επέμβαση ασθενείς με καρκίνο των ωοθηκών δεν είναι πλέον σε θέση να συλλάβουν.

Αν η διάγνωση γίνει σε αρκετά πρώιμο στάδιο και η ασθενής επιθυμεί μελλοντική τεκνοποίηση, η χειρουργική αντιμετώπιση του όγκου με διατήρηση της γονιμότητας μπορεί να είναι εφικτή, πράγμα που σημαίνει ότι διατηρούνται η μία ωοθήκη, η σάλπιγγα καθώς και η μήτρα.

Η αφαίρεση των ωοθηκών οδηγεί επίσης σε παύση παραγωγής των γυναικείων ορμονών, οιστρογόνων και προγεστερόνης. Σε γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία, αυτό προκαλεί απώλεια της εμμήνου ρύσης και εμφάνιση συμπτωμάτων εμμηνόπαυσης.