Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου (NCI) των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ο καρκίνος του προστάτη αναπτύσσεται στον προστατικό αδένα του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος που βρίσκεται κάτω από την ουροδόχο κύστη και μπροστά από το ορθό. Ο καρκίνος του προστάτη είναι πιο συχνός στους ηλικιωμένους άνδρες. Κατά μέσο όρο κάθε χρόνο, το 35% των νέων διαγνώσεων αφορούν σε άνδρες ηλικίας 75 ετών και άνω.

Πηγη: ESMO

 

Τύποι Καρκίνου του Προστάτη

Οι διαφορετικοί τύποι καρκίνου του προστάτη οφείλουν το όνομά τους στον τύπο του κυττάρου από όπου ξεκίνησε ο καρκίνος. Οι κύριοι τύποι είναι:

• Το αδενοκαρκίνωμα, το οποίο αναπτύσσεται στα κύτταρα των αδένων του προστάτη. Είναι ο πιο κοινός τύπος καρκίνου του προστάτη. Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με καρκίνο του προστάτη έχουν αυτόν τον τύπο.
• Το καρκίνωμα του προστάτη εκ μεταβατικού επιθηλίου προέρχεται από τα κύτταρα που επενδύουν την προστατική ουρήθρα. Αυτός ο τύπος καρκίνου συνήθως εξαπλώνεται στον προστάτη από την ουροδόχο κύστη. Σπανιότερα, μπορεί να ξεκινά από τον προστάτη και μετέπειτα να εξαπλώνεται στον αυχένα της ουροδόχου κύστης και τους γειτονικούς ιστούς. Το ποσοστό των διαγνώσεων καρκίνου του προστάτη που ανήκουν σε αυτό τον τύπου είναι ~2%-4%.
•  Το ενδοπορικό καρκίνωμα του προστάτη, το οποίο αναπτύσσεται από κύτταρα που καλύπτουν τους πόρους του προστάτη αδένα. Τείνει να αναπτύσσεται και να εξαπλώνεται πιο γρήγορα από το αδενοκαρκίνωμα.
• Ο μικροκυτταρικός καρκίνος του προστάτη είναι επίσης ένας σπάνιος τύπος, ο οποίος ανήκει στους νευροενδοκρινικούς καρκίνους. Τείνει να είναι επιθετικότερος και να αναπτύσσεται πιο γρήγορα από όλους τους παραπάνω τύπους καρκίνου του προστάτη.

 

Αίτια και παράγοντες κινδύνου

Οι σημαντικότεροι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση του καρκίνου του προστάτη είναι:

Α. Ηλικία: Όπως συμβαίνει με τους περισσότερους καρκίνους, ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του προστάτη αυξάνεται με την ηλικία. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος εντοπίζεται σε άτομα ηλικίας μεταξύ 75 και 79 ετών.

Β. Εθνικότητα: Στις ανεπτυγμένες χώρες, οι έγχρωμοι άνδρες έχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη συγκριτικά με τους λευκούς και τους Ασιάτες. Οι λόγοι είναι ασαφείς. 

Γ. Γονιδιακές Μεταλλάξεις των BRCA1 και BRCA2: Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι υπάρχουν διάφορα κληρονομούμενα γονίδια, όπως το BRCA1 και το BRCA2 που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη, αλλά φαίνεται ότι αφορούν ένα μικρό μόνο μέρος των συνολικών περιπτώσεων. Η ύπαρξη συγγενών με καρκίνο του προστάτη δεν σημαίνει απαραίτητα ότι φέρετε και τη σχετική γονιδιακή μετάλλαξη, ακόμα και αν νοσήσετε. Είναι πολύ πιθανό, και στις δύο περιπτώσεις οι όγκοι να έχουν εμφανιστεί τυχαία. 

Οι άνδρες ωστόσο που φέρουν τη γονιδιακή μετάλλαξη του BRCA2, έχουν περίπου 2 φορές υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό.ι H ύπαρξη μετάλλαξης BRC1 σχετίζεται επίσης με αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη, σε μικρότερο συγκριτικά όμως βαθμό.

Δ. Διατροφή & Παχυσαρκία: Η κατανάλωση κόκκινου κρέατος παρουσιάζει την ισχυρότερη συσχέτιση με τον κίνδυνο ανάπτυξης προστατικού καρκίνου.

Ε. Κάπνισμα

ΣΤ. Ορμόνες: Υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη απαιτούνται, ωστόσο περαιτέρω μελέτες. 

Ζ. Φυτοφάρμακα: Έρευνες έχουν δείξει ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη είναι υψηλότερος σε άτομα που εκτίθενται σε μεγάλες ποσότητες φυτοφαρμάκων. Οι περισσότεροι άνθρωποι έρχονται σε επαφή με πολύ μικρή ποσότητα κατά τη διάρκεια της ζωής τους μέσω της ενασχόλησής τους με την κηπουρική ή μέσα από τα τρόφιμα που καταναλώνουν. 

 

Συμπτώματα Καρκίνου του Προστάτη

Ο καρκίνος του προστάτη συνήθως δεν παρουσιάζει συμπτώματα στα αρχικά στάδια, καθώς οι περισσότερες μορφές καρκίνου του προστάτη ξεκινούν από την περιφέρεια του προστατικού αδένα. Αυτό σημαίνει ότι για να προκαλέσει συμπτώματα, ο όγκος πρέπει να είναι αρκετά μεγάλος και να πιέζει την ουρήθρα, τον σωλήνα που μεταφέρει δηλαδή τα ούρα από την ουροδόχο κύστη στο πέος.

Τα συμπτώματα που έχουν να κάνουν με το ουροποιητικό, όπως η δυσκολία στην ούρηση, σπάνια σχετίζονται με καρκίνο του προστάτη. Συνήθως, προκαλούνται από μια κατάσταση που ονομάζεται καλοήθης υπερπλασία του προστάτη. Εάν ο καρκίνος του προστάτη έχει ήδη εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως:

• πόνο στα οστά που δεν υποχωρεί με την ανάπαυση
• κούραση
• Αδιευκρίνιστη απώλεια βάρους

 

Η σημαντικότητα της εξέτασης PSA & της δακτυλικής εξέτασης

Όπως προαναφέρθηκε, ο καρκίνος του προστάτη στα αρχικά στάδια δεν εμφανίζει συμπτώματα, επομένως, ο τακτικός έλεγχος των υγιών ανδρών από την ηλικία των 50 ετών, και από την ηλικία των 40 ετών όταν ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου είναι απαραίτητος. 

Ο τακτικός έλεγχος του καρκίνου του προστάτη περιλαμβάνει αρχικά τον προσδιορισμό της τιμής του ειδικού Προστατικού Αντιγόνου (P.S.A.), μιας γλυκοπρωτεΐνης που παράγεται από τα κύτταρα των αδένων και πόρων του προστάτη και ανευρίσκεται στον ορό του αίματος. Το P.S.A. είναι ένας ειδικός αλλά όχι ιδιαίτερα ευαίσθητος καρκινικός δείκτης του προστάτη. Είναι δυνατόν να βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα παρά την ύπαρξη προστατικού καρκίνου, όπως επίσης μπορεί η τιμή του να είναι αρκετά υψηλή χωρίς την ύπαρξη νεοπλασίας.

Τιμές του P.S.A. έως 4 mg/ml θεωρούνται φυσιολογικές, τιμές μεγαλύτερες των 10mg/ml θεωρούνται παθολογικές, ενώ οι ενδιάμεσες τιμές θεωρούνται οριακές και χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. Στον ετήσιο γενικό έλεγχο όλων των ανδρών ηλικίας 50 ετών και άνω θα πρέπει οπωσδήποτε να πραγματοποιείται και κλινική εξέταση, η οποία  περιλαμβάνει τη δακτυλική εξέταση για τον έλεγχο του μεγέθους, της σύστασης και της ομοιογένειας του προστάτη.

 

Σταδιοποίηση Καρκίνου του Προστάτη

Με τη σταδιοποίηση οι γιατροί είναι σε θέση να αξιολογήσουν την έκταση του καρκίνου του προστάτη αλλά και να βγάλουν χρήσιμα συμπεράσματα για την πρόγνωση του ασθενούς, με άλλα λόγια την πιθανότητα ίασης ή υποτροπής. 

Για τη σταδιοποίηση του καρκίνου του προστάτη χρησιμοποιείται, συνήθως, το σύστημα σταδιοποίησης ΤΝΜ. Ο συνδυασμός του μεγέθους της πρωτοπαθούς εστίας (Τ), η διήθηση ή μη των λεμφαδένων (Ν) και η μετάσταση του καρκίνου σε άλλα όργανα του σώματος (Μ), ταξινομούν τον καρκίνο σε ένα από τα παρακάτω στάδια:

• Στάδιο I: Ο όγκος καταλαμβάνει μόνο τον έναν από τους δύο λοβούς του προστάτη και δεν έχει επεκταθεί σε λεμφαδένες.
• Στάδιο II: Ο όγκος δύναται να έχει επεκταθεί και στους δύο λοβούς και μπορεί να καταλαμβάνει όλο τον προστάτη, χωρίς όμως να διασπά τη κάψα που τον περιβάλλει ή να έχει προσβάλλει λεμφαδένες. 
• Στάδιο III: Ο όγκος έχει επεκταθεί εκτός προστάτη στις σπερματοδόχους κύστες, όμως δεν έχει προσβάλλει ακόμα λεμφαδένες ή άλλα μέρη του σώματος.
• Στάδιο IV:  Ο όγκος έχει επεκταθεί σε παρακείμενους ιστούς πέραν των σπερματοδόχων κύστεων, όπως το ορθό, τους μύες ή το πυελικό τοίχωμα ή έχει επεκταθεί σε άλλα μέρη του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των λεμφαδένων και των οστών.

 

Βαθμός Διαφοροποίησης Καρκίνου του Προστάτη

Ο Βαθμός διαφοροποίησης δίνεται από τον παθολογοανατόμο στην έκθεσή του και αναφέρεται στην μικροσκοπική εικόνα του όγκου, συνήθως με βάση το σύστημα Gleason. Το σύστημα Gleason χρησιμοποιεί μια κλίμακα από το 1 έως το 5, δηλώνοντας το βαθμό διαφοροποίησης των νεοπλασματικών κυττάρων και την ομοιότητά τους με τα υγιή κύτταρα του προστάτη.

• Το 1 σημαίνει ότι τα καρκινικά κύτταρα μοιάζουν πολύ με τα φυσιολογικά.
• Το 5 σημαίνει ότι τα καρκινικά κύτταρα φαίνονται πολύ διαφορετικά σε σχέση με τα υγιή κύτταρα. Τα 2, 3 και 4 είναι μεταξύ των δύο άκρων.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο καρκίνος του προστάτη εμφανίζει περιοχές με διαφορετικό βαθμό διαφοροποίησης, ο τελικός βαθμός διαφοροποίησης είναι το άθροισμα του βαθμού των λοβών που απαρτίζουν το μεγαλύτερο μέρος του όγκου. ΄Ετσι, το τελικό Gleason Score κυμαίνεται από το 2 (1+1) έως το 10 (5+5). 

Ένα Gleason score =<6 είναι χαμηλού βαθμού ή υψηλής διαφοροποίησης. Τα κύτταρα αυτά παρουσιάζουν αργή ανάπτυξη και είναι λιγότερο πιθανό να εξαπλωθούν σε άλλα όργανα. Η πρόγνωση σε αυτές τις περιπτώσεις θεωρείται καλύτερη. Ένα Gleason score 7 είναι μεσαίου βαθμού ή μέτριας διαφοροποίησης. Τα κύτταρα αυτά έχουν αυξημένο βαθμό εξάπλωσης σε σχέση με τα προηγούμενα. Ένα Gleason score 8-10 σημαίνει καρκίνο υψηλού βαθμού ή χαμηλής διαφοροποίησης. Στις περιπτώσεις αυτές , η πρόγνωση είναι δυσμενέστερη, καθώς τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται ταχύτητα και είναι πιθανότερο να εξαπλωθούν σε άλλα όργανα.