Το λεμφοίδημα είναι η παθολογική κατάσταση στην οποία το λεμφικό μας σύστημα (τα λεμφαγγεία ή οι λεμφαδένες του σώματος μας) δεν λειτουργεί αποτελεσματικά. Σε κάποιο βαθμό, οίδημα που οφείλεται σε ανεπάρκεια του λεμφικού συστήματος έχουμε εμφανίσει όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας, και αυτό δεν είναι άλλο από το ‘’πρήξιμο’’ μετά από κάποιο τραυματισμό ή κάποιου είδους φλεγμονή στον οργανισμό. Μετά από μια τέτοια έκθεση, ένα υγιές λεμφικό σύστημα είναι ικανό σε λίγες μέρες να ανατρέπει την κατάσταση επαναφέροντας και πάλι τους ιστούς στο φυσιολογικό, καθώς διαχειρίζεται το λεμφικό φορτίο με επιτυχία. Όταν δεν είναι δυνατή αυτή η επαναφορά στην κανονικότητα, έχουμε το παθολογικό και χρόνιο λεμφοίδημα.

Ποια είδη λεμφοιδήματος υπάρχουν και πώς η θεραπεία μου για τον καρκίνο μπορεί να σχετίζεται με αυτά;

Υπάρχουν δύο τύποι λεμφοιδήματος:

• Το πρωτογενές λεμφοίδημα προκαλείται από δυσλειτουργία στην ανάπτυξη του λεμφικού συστήματος. Τα συμπτώματα μπορεί να υπάρχουν εκ γενετής ή να εμφανίζονται μετέπειτα στη ζωή.
• Το δευτερογενές λεμφοίδημα παρουσιάζεται μετά από κάποιο τραυματισμό στο λεμφικό σύστημα. Τέτοιου είδους τραυματισμός μπορεί να προκύπτει μετά από τη χειρουργική αφαίρεση λεμφαδένων (λεμφαδενικός καθαρισμός), η οποία αποτελεί και τη συχνότερη αιτία εμφάνισης λεμφοιδήματος μαζί με την ακτινοβόληση αυτών στα πλαίσια αντιμετώπισής όγκων σε ασθενείς.

Στη πλειοψηφία των περιπτώσεων, το χρονικό διάστημα στο οποίο εμφανίζεται το λεμφοίδημα είναι εντός 3 ετών από τη χειρουργική επέμβαση, όχι σπάνια όμως μπορεί να εμφανιστεί και αρκετά χρόνια μετά από αυτή.

Πόσο πιθανό είναι να εμφανίσω λεμφοίδημα;

Ο γιατρός σας είναι ο μόνος που μπορεί να σας πει με σιγουριά αν έχετε αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης λεμφοιδήματος. Στο σχεδιασμό του θεραπευτικού σας πλάνου, θα φροντίσει να μη συμπεριλάβει στην αντιμετώπιση όσους λεμφαδένες κρίνει πως δεν είναι απαραίτητο. Σε κάθε περίπτωση ο κίνδυνος λεμφοιδήματος μπορεί να είναι υψηλότερος εάν έχετε:

• Υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση στους λεμφαδένες
• Προχωρήσει σε ακτινοθεραπεία σε λεμφαδένες ή σε περιοχή του σώματος όπου υπάρχουν λεμφαδένες
• Παρουσιάσει επιπλοκές μετά από χειρουργική επέμβαση, όπως κάποια φλεγμονή ή μόλυνση
• Διαγνωστεί με καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο

Σε πολλούς τύπους καρκίνου, οι χειρουργοί αφαιρούν τους λεμφαδένες που βρίσκονται κοντά στον όγκο για να δουν αν έχουν προσβληθεί από καρκινικά κύτταρα. Αυτό μπορεί να σημαίνει πως ο όγκος έχει εξαπλωθεί και κατά συνέπεια ο ασθενής χρειάζεται περαιτέρω θεραπεία. Αυτή η αφαίρεση, αν και απαραίτητη για την χειρουργική αντιμετώπιση του όγκου, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης λεμφοιδήματος.

Βιοψία Λεμφαδένα – Φρουρού

Σε κάποιους τύπους καρκίνου, οι γιατροί έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν μια εξέταση που ονομάζεται βιοψία λεμφαδένα φρουρού. Ο “φρουρός” είναι ο πρώτος λεμφαδένας ο οποίος ενδέχεται να έχει διηθηθεί από τον όγκο. Με μια συγκεκριμένη διαδικασία, οι γιατροί μπορούν να χρωματίσουν τους λεμφαδένες φρουρούς και να τους αφαιρέσουν, προστατεύοντας με αυτό τον τρόπο όλη την υπόλοιπη ομάδα λεμφαδένων. Έτσι, αν ο λεμφαδένας φρουρός κριθεί ελεύθερος καρκινικών κυττάρων, οι υπόλοιποι λεμφαδένες δεν χρειάζονται να αφαιρεθούν, μειώνοντας σημαντικά την πιθανότητα λεμφοιδήματος.

Βέβαια, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι και η αφαίρεση των λεμφαδένων φρουρών μπορεί να βλάψει το λεμφικό σύστημα, προκαλώντας λεμφοίδημα στον ασθενή. Ο κίνδυνος όμως σε αυτή τη περίπτωση είναι πολύ μικρότερος σε σύγκριση με την αφαίρεση περισσότερων περιοχικών λεμφαδένων ή με τον λεμφαδενικό καθαρισμό.

Άλλοι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης λεμφοιδήματος είναι:

• Η παχυσαρκία
• Κιρσοί ή άλλα προβλήματα των αιμοφόρων αγγείων στην περιοχή του σώματος όπου πραγματοποιείται η θεραπεία
• Λοίμωξη του δέρματος σε κάποιο άκρο
• Υποχρεωτική ακινησία, λόγω τραυματισμού, η οποία καθιστά πιο δύσκολο το να κινηθεί το λεμφικό υγρό μέσω του λεμφικού συστήματος

Τι μπορώ να κάνω για να μειώσω την πιθανότητα εμφάνισης λεμφοιδήματος;

Για να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης λεμφοιδήματος, θα πρέπει ο ασθενής που έχει υποστεί χειρουργική επέμβαση με αφαίρεση λεμφαδένων (ακόμα και αν έχει αφαιρεθεί μόνο ο λεμφαδένας φρουρός):

• Να προστατεύει το άκρο από οποιαδήποτε τραυματισμό. Οι εκδορές, τα κοψίματα και τα εγκαύματα μπορούν να πυροδοτήσουν την έναρξη λεμφοιδήματος ή την εμφάνιση κάποιας μόλυνσης.
• Να ξεκουράζει το πάσχον άκρο από υπερβολική άσκηση ή άρση υπερβολικού βάρους.
• Να αποφεύγει την έκθεση στην αυξημένη ή μειωμένη θερμοκρασία.
• Να αποφεύγει τα στενά ρούχα ή τα ρούχα με λάστιχα
• Να διατηρεί το δέρμα καθαρό, στεγνό και καλά ενυδατωμένο.
• Να αποφεύγει τον εμβολιασμό, τις αιμοληψίες και τη μέτρηση της πίεσης ή του ζαχάρου από το πάσχον άκρο.