Είναι γεγονός ότι όσο πιο νωρίς εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί ο καρκίνος, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση των ασθενών. Για το λόγο αυτό, το ετήσιο check up περιλαμβάνει ένα σύνολο εξετάσεων που διενεργούνται προληπτικά, πριν εμφανιστεί το οποιοδήποτε σύμπτωμα. Οι προτεινόμενες εξετάσεις προκύπτουν από πρωτόκολα που έχουν δημιουργηθεί από επαγγελματίες υγείας παγκοσμίως, έχοντας λάβει υπόψη το ποιος είναι πιο πιθανό να εμφανίσει ορισμένους τύπους καρκίνου, τους περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου για καρκίνο και την ακρίβεια συγκεκριμένων εξετάσεων.
Παρ’ όλα αυτά, ορισμένα πρωτόκολλα για την πρόληψη και τη διάγνωση καρκίνου δεν συμπεριλαμβάνουν τα trans άτομα στις κατευθυντήριες οδηγίες τους. Για παράδειγμα, ο προληπτικός έλεγχος για καρκίνο του δέρματος, του παχέος εντέρου και του πνεύμονα είναι ο ίδιος για γυναίκες και άνδρες (trans ή όχι). Όμως, υπάρχουν και πρωτόκολλα πρόληψης καρκίνου τα οποία είναι gender-specific και βασίζονται σε υπόθεση σχετικά με τα όργανα που έχουν οι άνδρες και οι γυναίκες (π.χ., έλεγχος για καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας, των ωοθηκών, του προστάτη, του πέους, των όρχεων και της μήτρας).
Παρακάτω θα εξετάσουμε τις συστάσεις ελέγχου για τέσσερις τύπους καρκίνου που έχουν μελετηθεί σε τρανς άτομα, συνδυαστικά με το πώς η χειρουργική επέμβαση φυλομετάβασης ή η λήψη ορμονών μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Καρκίνος του μαστού (MTF* και FTM**)
Ο κίνδυνος εμφάνισης Καρκίνου Του Μαστού επηρεάζεται σημαντικά από την υπερπαραγωγή οιστρογόνων και προγεστερόνης στον οργανισμό. Επομένως, οι γυναίκες που δεν είναι τρανς διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο από τους άνδρες που δεν είναι τρανς, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου μαστού στους άντρες είναι μηδενικός.
Συγκεκριμένα για τα τρανς άτομα, ο κίνδυνος εμφάνισης σε MTF εξαρτάται από το αν λαμβάνουν ορμόνες καθώς και αν έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση.
- Οι MTF που δεν έχουν λάβει ποτέ οιστρογόνα ή προγεστερόνη, διατρέχουν τον ίδιο χαμηλό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού με τους άνδρες που δεν είναι τρανς.
- Ωστόσο, η λήψη οιστρογόνων ή ο συνδυασμός οιστρογόνων-προγεστερόνης, αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού για MTF. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης και η ποσότητα ορμονών που θα λάβει το άτομο, μιας και οι MTF που ξεκίνησαν τις ορμόνες σε νεαρή ηλικία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από εκείνες που ξεκίνησαν αργότερα.
Αξιζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που να συνδέουν την επέμβαση προσθετικής στήθους με ενθέματα με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Όμως οι MTF που έχουν λάβει ορμόνες, προτείνεται να κάνουν μαστολογικές εξετάσεις μία φορά το χρόνο, ανεξάρτητα από το αν έχουν κάνει επέμβαση τοποθέτησης ενθεμάτων ή όχι. Κατά τη διενέργεια μαστογραφίας, θα πρέπει να διευκρινίζεται στο διαγνωστικό κέντρο η ύπαρξη ενθέματος, ώστε να προσαρμόζεται ανάλογα και η πίεση του μαστογράφου.
Οι FTM που δεν λαμβάνουν ορμόνες ή δεν έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση φυλομετάβασης διατρέχουν τους ίδιους κινδύνους για καρκίνο του μαστού με το λοιπό γυναικείο πληθυσμό, καθώς δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να δείχνουν ότι η τεστοστερόνη αυξάνει ή μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Τέλος, η αφαίρεση των μαστών μειώνει σημαντικά αλλά δεν εξαλείφει εντελώς τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, καθώς ακόμη και μετά την επέμβαση παραμένουν μικροσκοπικά κύτταρα ιστού μαστού.
Καρκίνος του Προστάτη (μόνο MTF)
Όπως και στον Καρκίνο του Μαστού για FTM, έτσι και στον Καρκίνο του Προστάτη, οι MTF που δεν λαμβάνουν ορμόνες διατρέχουν τον ίδιο κίνδυνο εμφάνισης με τον υπόλοιπο ανδρικό πληθυσμό. Οι θηλυκοποιητικές ορμόνες (πχ οιστρογόνα) προκαλούν τη συρρίκνωση του προστάτη, γεγονός που μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, χωρίς όμως να τον εξαλείφει πλήρως.
Το τυπικό εργαλείο ελέγχου για τον καρκίνο του προστάτη είναι η δακτυλική εξέταση του ορθού. Ακόμα και σε MTF που έχουν κάνει εγχείρηση φυλομετάβασης, ο προστάτης δεν αφαιρείται κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης των γεννητικών οργάνων, αλλά μετακινείται ελαφρώς προς τα εμπρός και ο νέος κόλπος βρίσκεται ανάμεσα στο ορθό και τον προστάτη. Επομένως, ακόμα και σε αυτή την περίπτωση συνίσταται ετήσια δακτυλική εξέταση ή έλεγχος του προστάτη μέσω του νέου κόλπου, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού σας.
Εάν η δακτυλική εξέταση είναι παθολογική, συνήθως συνιστάται εξέταση αίματος για το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA), μια πρωτεΐνη που παράγεται από τον προστάτη. Οι ορμόνες των MTF τείνουν να μειώνουν τα επίπεδα PSA, επομένως ένα χαμηλό επίπεδο PSA δεν αποτελεί από μόνο του αξιόπιστη ένδειξη καλής υγείας του προστάτη, γι’ αυτό και πρέπει πάντα να συνδυάζεται με κλινική εξέταση. Από την άλλη πλευρά, ένα υψηλό PSA αποτελεί σαφή ένδειξη για περαιτέρω εξετάσεις.
Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας (MTF και FTM)
Οι MTF που δεν έχουν υποβληθεί σε κολποπλαστική (χειρουργική δημιουργία κόλπου) δεν έχουν τράχηλο της μήτρας και επομένως δεν διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Όμως, σε MTF που έχουν υποβληθεί σε κολποπλαστική, υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του κόλπου, ενός πολύ σπάνιου τύπου γυναικολογικού καρκίνου. Μάλιστα, υψηλότερος κίνδυνος υπάρχει σε MTF που έχουν HPV και έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (π.χ., λόγω HIV).
Αντίθετα, οι FTM θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η λήψη τεστοστερόνης προκαλεί αλλαγές στον τράχηλο της μήτρας, που μοιάζουν με προκαρκινικό στάδιο. Επομένως, εάν λαμβάνετε τεστοστερόνη, θα πρέπει να το αναφέρετε στο γυναικολογικό σας έλεγχο. Για FTM που βρίσκουν τη διαδικασία του τεστ ΠΑΠ δυσάρεστη ή λόγω οικογενειακού ιστορικού ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, υπάρχει και η επιλογή της ολικής υστερεκτομής, η οποία, όπως συμβαίνει με κάθε χειρουργείο, είναι μια πολύ προσωπική απόφαση που θα πρέπει να λαμβάνεται έχοντας υπόψη τους κινδύνους που εγκυμονεί.
Καρκίνος των Ωοθηκών/Καρκίνος του Ενδομητρίου (μόνο FTM)
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι FTM αποφεύγουν τις γυναικολογικές εξετάσεις και για τους περισσότερους δεν ευθύνονται καν οι ίδιοι. Τρανσφοβία, ρατσισμός και έλλειψη σχετικής εκπαίδευσης από επαγγελματίες υγείας είναι μόνο μερικοί λόγοι που αποτρέπουν τον προγραμματισμό προληπτικών γυναικολογικών εξετάσεων, με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να ανακαλύπτουν ότι νοσούν από Καρκίνο των Ωοθηκών ή του Ενδομητρίου σε τελικά στάδια με χαμηλά ποσοστά επιβίωσης.
Δυστυχώς, για τους συγκεκριμένους τύπους καρκίνου, το βασικό όπλο πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης είναι οι γυναικολογικές εξετάσεις. Για το λόγο αυτό, πολλοί FTM προτιμούν να αφαιρέσουν εντελώς τις ωοθήκες, τη μήτρα και τον τράχηλο της μήτρας, προκειμένου να μην χρειάζεται να υποβάλλονται σε γυναικολογικές εξετάσεις.
Για FTMs που λαμβάνουν τεστοστερόνη, δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά δεδομένα που να δείχνουν ότι η τεστοστερόνη αυξάνει ή μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ενδομητρίου. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι σε FTMs η περίσσεια τεστοστερόνη μετατρέπεται μέσω της αρωματάσης σε οιστρογόνα. Με τη διακοπή της περιόδου, τα οιστρογόνα τείνουν να προκαλούν υπερβολικό πολλαπλασιασμό των κυττάρων του ενδομητρίου (ενδομητρική υπερπλασία). Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο του ενδομητρίου. Γι’ αυτό και οι FTMs που δεν έχουν έχουν αφαιρέσει τη μήτρα θα πρέπει να ελέγχονται σε ετήσια βάση.
Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν επίσης ότι οι FTM που λαμβάνουν τεστοστερόνη για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο των ωοθηκών.
*MTF σημαίνει Male to Female, δηλαδή “Άνδρας σε Γυναίκα”. Αναφέρεται σε τρανσέξουαλ άτομα που γεννήθηκαν με ανατομία αρσενικού φύλου αλλά αυτοπροσδιορίζονται ως γυναίκες.
**FTM σημαίνει Female to Male, δηλαδή “Γυναίκα σε Άνδρα”. Αναφέρεται σε τρανσέξουαλ άτομα που γεννήθηκαν με ανατομία θηλυκού φύλου αλλά αυτοπροσδιορίζονται ως άνδρες.